Prywatny akt oskarżenia pozwala osobie pokrzywdzonej na samodzielne skierowanie sprawy karnej do sądu i dążenie do ukarania sprawcy wybranych czynów zabronionych. To rozwiązanie różniące się od klasycznego postępowania prowadzonego przez prokuratora oraz Policję, jednak możliwe tylko w ściśle określonych przypadkach. Poniżej wyjaśniamy najważniejsze zasady obowiązujące przy prywatnym akcie oskarżenia oraz wskazujemy, jak w takiej sprawie może pomóc adwokat prawa karnego współpracujący z kancelarią prawa karnego.

Zazwyczaj prywatny akt oskarżenia ma miejsce w sytuacji, kiedy prokurator umorzy postępowanie w sprawie np. z uwagi na niską szkodliwość społeczną czynu, albo przepisy prawa karnego przewidują, iż nie musi obejmować oskarżenia. Najlepszym tego przykładem jest przestępstwo z art. 157 par. 2 k.k. czyli spowodowanie lekkiego uszczerbku na zdrowiu. To kodeks karny określa kiedy dane przestępstwo jest przestępstwem prywatnoskargowym.

________________________________________

Na czym polega prywatny akt oskarżenia?

Z formalnego punktu widzenia, akt oskarżenia to wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności karnej konkretnej osoby za zarzucany jej czyn. O ile w postępowaniu publicznoskargowym akt oskarżenia składa prokurator, o tyle w trybie prywatnoskargowym ma do tego prawo sam pokrzywdzony (zwany wtedy oskarżycielem prywatnym).

W tym drugim przypadku to wyłącznie inicjatywa i obowiązki dowodowe pokrzywdzonego decydują o rozpoczęciu procesu – nie ma typowego śledztwa czy dochodzenia prowadzonego przez organy państwowe. W przedmiotowym akcie oskarżenia należy powołać dowody np. świadków, nagrania, dokumenty i wszystkie okoliczności wskazujące na popełnienie przestępstwa.

Ustawodawca uprościł skierowanie do Sądu aktu oskarżenia z uwagi na fakt, iż nie musi go składać profesjonalista. Akt oskarżenia może ograniczyć się do:

• Oznaczenia osoby oskarżonego;

• Oznaczenia zarzucanego czynu

• Wskazania dowodów;

Warto jednak przyłożyć się do napisania przedmiotowego aktu oskarżenia celem uzyskania sukcesu na końcowym etapie postępowania.

________________________________________

Kiedy można wnieść prywatny akt oskarżenia?

Prywatny akt oskarżenia jest dopuszczalny tylko przy określonych w przepisach Kodeksu karnego - przestępstwach, w których dominujący jest interes indywidualny poszkodowanej osoby. Zalicza się do nich między innymi:

• Lekkie uszkodzenie ciała (art. 157 § 2 w związku z art. 157 § 4 k.k.),

• Nieumyślne uszkodzenie ciała skutkujące krótkotrwałym rozstrojem zdrowia (art. 157 § 3 w związku z art. 157 § 4 k.k.),

• Zniesławienie (art. 212 § 1 i § 2 w związku z art. 212 § 4 k.k.),

• Zniewaga (art. 216 § 1–3 w związku z art. 216 § 5 k.k.),

• Naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217 § 1 i 2 w związku z art. 217 § 3 k.k.).

We wszystkich wymienionych sytuacjach ustawodawca przyjmuje, że naruszony zostaje przede wszystkim indywidualny interes ofiary, zaś ingerencja Prokuratury (podejmującej sprawę „z urzędu”) nie jest wymagana w takim samym stopniu, co przy przestępstwach zagrażających dobru ogólnospołecznemu.

________________________________________

Kto może wnieść prywatny akt oskarżenia?

Zgodnie z zasadami postępowania karnego, prywatny akt oskarżenia wnosi pokrzywdzony (czyli osoba fizyczna lub prawna, której dobro zostało bezpośrednio pogwałcone) – występuje on wtedy w roli oskarżyciela prywatnego. Jeśli tym samym czynem zostały dotknięte także inne osoby, mogą one aż do rozpoczęcia przewodu sądowego przyłączyć się do procesu, stając się współoskarżycielami prywatnymi.

________________________________________

Jakie warunki formalne trzeba spełnić?

Prywatny akt oskarżenia musi zawierać m.in.:

1. Dane osoby oskarżonej – wystarczy wskazać jej tożsamość w stopniu umożliwiającym sądowi skierowanie sprawy we właściwe tory.

2. Opis zarzucanego czynu – należy możliwie precyzyjnie wskazać, co się stało i dlaczego zachowanie oskarżonego wypełnia znamiona przestępstwa prywatnoskargowego.

3. Proponowane dowody – istotne jest powołanie świadków, dokumentów czy innych materiałów potwierdzających stawiane zarzuty.

Do prywatnego aktu oskarżenia dołącza się również potwierdzenie uiszczenia opłaty w wysokości 300 zł (tzw. zryczałtowane koszty postępowania w sprawach prywatnoskargowych). Jeśli którykolwiek z obowiązkowych elementów pisma został pominięty, sąd wezwie do uzupełnienia braków w terminie 7 dni. Brak reakcji w wyznaczonym czasie oznacza, że dokument nie wywołuje skutków prawnych, a postępowanie nie zostaje wszczęte.

________________________________________

Gdzie złożyć prywatny akt oskarżenia?

Prywatny akt oskarżenia kieruje się bezpośrednio do właściwego sądu rejonowego (właściwość ustalana jest m.in. według miejsca popełnienia czynu). Jeśli jednak został on omyłkowo przesłany do organu niewłaściwego, np. do prokuratury lub na Policję, zadaniem tych instytucji jest przekazanie go do odpowiedniego sądu.

________________________________________

Jak przebiega postępowanie?

Po formalnym wniesieniu aktu oskarżenia sąd zwykle wyznacza posiedzenie pojednawcze, podczas którego strony (pokrzywdzony i oskarżony) mogą spróbować dojść do ugody. Gdy takie porozumienie zostanie osiągnięte, postępowanie zostaje umorzone. W razie fiaska posiedzenia pojednawczego, sprawa trafia na rozprawę główną.

W trakcie procesu to oskarżyciel prywatny (czyli pokrzywdzony) musi aktywnie wykazywać winę oskarżonego. Nieusprawiedliwione niestawiennictwo na rozprawie oznacza zwykle uznanie, że pokrzywdzony wycofuje się z oskarżenia, a sąd umarza sprawę.

________________________________________

Rola prokuratora w sprawach prywatnoskargowych

Choć prokuratura zasadniczo nie prowadzi postępowań w sprawach z oskarżenia prywatnego, przepisy pozwalają prokuratorowi wszcząć lub przyłączyć się do takiego procesu, jeśli wymaga tego interes społeczny. Wówczas postępowanie jest kontynuowane z urzędu, zaś prywatny oskarżyciel staje się oskarżycielem posiłkowym. Zdarza się to jednak stosunkowo rzadko, np. gdy sprawa dotyczy ważnego dobra chronionego prawem lub występują szczególne okoliczności uzasadniające interwencję państwa.

________________________________________

Alternatywa: skarga złożona na Policji

Jeżeli pokrzywdzony nie dysponuje wystarczającymi danymi, by sporządzić formalny akt oskarżenia, może złożyć pisemną lub ustną skargę na Policji. Ta przekazuje sprawę do właściwego sądu, dołączając zabezpieczone na wstępnym etapie dowody. Czasami sąd może zwrócić się do Policji z poleceniem przeprowadzenia dodatkowych czynności dowodowych.

________________________________________

Jak może pomóc adwokat prawa karnego?

Przygotowanie i wniesienie prywatnego aktu oskarżenia nierzadko wymaga rzetelnej wiedzy prawniczej, zwłaszcza gdy chodzi o prawidłowe sformułowanie zarzutów, właściwe opisanie stanu faktycznego czy skompletowanie dowodów. Dodatkowo konieczne jest przestrzeganie przepisów proceduralnych, w tym dotrzymanie terminów i prawidłowe składanie wniosków w trakcie procesu. Adwokat prawa karnego współpracujący z kancelarią prawa karnego może:

1. Weryfikować zasadność wniesienia aktu oskarżenia – profesjonalista sprawdzi, czy dane zachowanie sprawcy na pewno kwalifikuje się jako przestępstwo ścigane prywatnie.

2. Sporządzić pismo procesowe – prawnik zadba o to, żeby akt oskarżenia zawierał wszystkie niezbędne elementy i był odporny na zarzut braków formalnych.

3. Kompletować materiał dowodowy – doradzi, jakie dowody są kluczowe oraz jak zabezpieczyć materiały (świadków, dokumenty, nagrania) w sposób umożliwiający ich efektywne wykorzystanie w sądzie.

4. Reprezentować pokrzywdzonego w postępowaniu – w razie konieczności weźmie udział w posiedzeniu pojednawczym oraz podczas rozprawy głównej, dbając o interes klienta i prawidłowy przebieg sprawy.

________________________________________

Podsumowanie

Prywatny akt oskarżenia to przydatne narzędzie dla osób pokrzywdzonych w przestępstwach ściganych z oskarżenia prywatnego. Pozwala wziąć sprawy w swoje ręce i domagać się ukarania sprawcy bezpośrednio przed sądem. Jednocześnie wiąże się to z koniecznością spełnienia surowych wymogów formalnych i przejęcia na siebie ciężaru prowadzenia sprawy. Dlatego też wsparcie adwokata prawa karnego może okazać się nieocenione – profesjonalna pomoc pozwala uniknąć błędów proceduralnych i skuteczniej bronić swoich racji.

Jeśli zastanawiasz się nad wniesieniem prywatnego aktu oskarżenia albo masz pytania dotyczące całego procesu, warto skonsultować się z kancelarią prawa karnego, która doradzi najkorzystniejsze rozwiązania i zapewni odpowiednie wsparcie na każdym etapie postępowania.

‍